tự học chữ Hán

井底之蛙  [jǐng dǐ zhī wā] 井 tỉnh = giếng; 底 để = đáy; 之 chi = thuộc về; 蛙 oa = ếch. 井底之蛙 tỉnh để chi oa = ếch ngồi đáy giếng. Nên thấy trời bằng cái vung. Chỉ người kiến văn hạn hẹp.  Có câu chuyện kể, rằng xưa có một con ếch từ nhỏ sống trong một cái giếng. Một hôm có con rùa biển không may rơi xuống giếng. Gặp gỡ nói chuyện, nghe rùa kể chuyện biển rộng mênh mông, con ếch không tin, bụng nghĩ thầm con rùa già nói xạo.  Trong cuộc sống có lắm người kiến thức hẹp hòi, lại tự cho mình là duy nhất đúng, ai nói khác đi thì cho là nói điêu nói bậy. nên Trang tử từng nhận xét, rằng không thể nói chuyện biển cả với con ếch cả đời sống nới đáy giếng, cũng như không thể nói chuyện tuyết rơi với loài côn trùng sinh ra rồi chết đi chỉ trong mùa hè [1].  Nhưng dĩ nhiên cũng cần đề phòng chính bản thân mình thiếu hiểu biết, lại chê người khác dốt, không đáng nói chuyện. Giai thoại nhà thơ lớn Tô Đông Pha sửa thơ Vương An Thạch luôn là bài học cho ai thích tự cho mình duy nhất đúng vậy. [2] HỌC CHỮ: 

布鼓雷門 (布鼓雷门） [bù gǔ léi mén] 布 bố = vải, 鼓 cổ = trống, 布鼓 bố cổ = trống bịt bằng vải. 雷 lôi = sấm, 門 môn = cửa, 雷門 Lôi môn = tên cửa thành ở Cối Kê (nay thuộc huyện Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang) bên Tàu, tương truyền ở đó có đặt một cái trống rất lớn, khi đánh tiếng to, ở thành Lạc Dương (nay thuộc tỉnh Hà Nam), cách đó cả ngàn dặm cũng nghe tiếng. 布鼓雷門 bố cổ Lôi môn = Đem cái trống bịt vải, tiếng vốn chẳng ra gì đi so với trống ở Lôi môn, tiếng vang xa cả ngàn dặm [1]. Tương tự  ban môn lộng phủ  班門弄斧 học hôm trước, chỉ việc trổ tài trước người giỏi hơn mình gấp bội, như ta thường nói " đánh trống qua cửa nhà sấm ". HỌC CHỮ 巾 cân [jìn] = khăn. Hình cái khăn treo trên giá. Cân quắc = khăn bịt đầu của đàn bà xưa. Mở rộng, chỉ phụ nữ. Khổng Minh đánh Tư Mã Ý,  Tư Mã Ý đóng cổng thành không ra. Khổng Minh gởi cho Tư Mã Ý cái khăn bịt đầu, ý chê Tử Mã Ý chỉ như đàn bà, để khích tướng. 父 phụ  [fǔ] = cha.Hình bàn tay cầm chiếc rìu, chỉ người cha, là người lao động chính để nuôi

班門弄斧   (班门弄斧) [bān mén nòng fǔ]  班 ban, đây là tên ông Lỗ Ban, người thợ mộc khéo nổi tiếng của nước Lỗ thời Xuân Thu bên Tàu. 門 môn = cửa, 弄 lộng = múa. 斧 phủ = búa. 班門弄斧 ban môn lộng phủ = múa rìu trước cửa nhà ông Ban. Ý là tài chưa bao lăm mà đi khoe khoang trước bậc thầy, ta thường nói là múa rìu qua mắt thợ .  Tay ngang mà cãi nhau với chuyên gia thì đúng là dễ làm trò cười cho thiên hạ. Anh thợ giày có thể chê họa sĩ ở chỗ đôi giày, chê lên nữa thì không nên. Nhưng nếu cái quần họa sĩ vẽ trong tranh cũng là loại anh mặc hàng ngày, thì anh cũng có thể có ý kiến chứ? Nếu cứ sợ bị chê cười mà dấu dốt không dám nói ra cái mà mình tin là đúng, nhưng thực ra có thể sai bét, thì ai biết mà sửa cho?  HỌC CHỮ 玉 ngọc [yù] = ngọc. Vốn viết viết 王 là hình cuổi ngọc, sau thêm dấu chấm 丶để khỏi nhầm với chữ vương 王 vua. 刀 đao [dào] = cây dao. Hình cây dao. Kết hợp với chữ khác để tạo chữ mới có khi viết 刂 班 ban  [bān] = chia cho, ban phát. Hình lưỡi dao (viết thành刂) đang cắt chia chuỗi ngọ

Đây là bản pdf cuốn Nghệ thuật viết chữ Trung Quốc bằng bút sắt  của Đông A Sáng. Ai muốn đọc sách giấy có thể tìm mua tại các nhà sách, hay mua online cũng dễ.  Nội dung : Chương 1: Khái quát văn tự trung quốc Chương 2: Những vấn đề căn bản, phương pháp viết chữ hán Chương 3: Phương pháp viết chân thư Chương 4: Phương pháp viết hành thư Chương 5: Những mẫu chuyện về văn tự và thư pháp Chương 6: Tác phẩm nghệ thuật thư pháp.

Ôn các chữ Hán đã học trong 7 bài vừa qua 1. 映 ánh [yìng] = chiếu sáng; phản chiếu; che, ẩn giấu. Chữ hình thanh, bộ nhật 日 (mặt trời) chỉ ý + ương 央 (giữa) chỉ âm đọc. Phản ánh 反映 phản chiếu; báo lên cho cấp trên. Nay thường dùng (sai) chữ phản ảnh  để chỉ nghĩa này.  2. 音 âm [yīn] = tiếng, giọng. Chữ hội ý: nói 曰 (viết)  thì tạo ra 立 (lập = thành lập) âm thanh. Khẩu âm = giọng riêng của một địa phương, như thổ âm . Hồi âm  = trả lời thư. Đồng mâ dị tự  = âm đọc giống nhau nhưng chữ khác nhau. 3. 不 bất [bù] = không. Nét ngang 一 là hình mặt đất, dưới là mầm cây vừa bén rễ nhưng chưa nhú lên khỏi mặt đất. Nghĩa gốc là mầm, phôi thai. Về sau mượn (giả tá) làm phó từ, có nghĩa là không. Còn nghĩa mầm thì đặt chữ mới: phôi 肧. Bất nhất 不一 không như nhau. Bất nhị 不二 không hai (lòng), không làm lại lần hai. Bất lực 不力 không có sức, không làm được. Bán thân bất toại  = nửa người không cử động được như ý muốn, tức liệt nửa người. Bất khả kháng  = không thể chống lại được, không thể

Hôm nay dành thì giờ ôn lại 7 câu thành ngữ đã học: 1. 一石二鳥 nhất thạch nhị điểu, 2. 一箭雙雕 nhất tiễn song điêu, và 3. 一舉兩便 nhất cử lưỡng tiện. Ba câu, nghĩa tương tự, là một công đôi việc . Học chữ Hán, thật ra không chỉ nhất cử lưỡng tiện, mà là tam, tứ .. tiện. Nhiều người cũng biết thế, cũng muốn học, nhưng lại ngại, thấy loại chữ khối vuông này có vẻ khó quá. Có hai cái thường được cho là khó khi học chữ Hán: khó viết, khó nhớ mặt chữ. - khó viết: thật ra nhìn chữ Hán thấy rối rắm thế thôi, chung quy chỉ gồm 8 nét cơ bản - chấm, phết, ngang, sổ, .. và một số biến dạng của chúng. Và cũng có quy tắc có thứ tự trước sau hẳn hòi. Nên để viết đẹp thì khó, còn để viết đúng, người khác đọc được thì không khó. Nhất là ngày nay, trên Youtube có rất nhiều clip hướng dẫn tập viết các nét cơ bản, nhiều từ điển online có cả ảnh động (.gif) hướng dẫn cách viết từng chữ, tự học dễ dàng. - khó nhớ: như trong một ghi chú ở bài trước, có ba cách chính để tạo ra chữ Hán: vẽ hình, ghép hình và mượn hình

映雪讀書（映雪读书） [yìng xuě dú shū] 映 ánh = phản chiếu. 雪 tuyết = tuyết. 讀 độc = đọc. 書 thư = sách. 映雪讀書 nhờ ánh sáng phản chiếu qua tuyết để đọc sách, chỉ sự khắc khổ chăm học. Thành ngữ lấy từ truyện tích về một anh học trò thời nhà Tấn bên Tàu, nghèo khổ không tiền mua dầu, ban đêm phải ra sân lợi dụng ánh sáng do tuyết phản chiếu ánh trăng sao trên trời để học. Đại khái cũng như một vị quan chức mà báo chí từng kể, thủa bé nghèo phải bắt đom đóm bỏ bịch nilon lấy ánh sáng mà học. Không biết về sau mắt vị quan chức này có bị làm sao không, vì nghe đâu xưa kia Mạc Đĩnh Chi thủa bé nhà nghèo cũng từng bắt đom đóm học, về sau thị lực rất kém, đến nỗi nhìn chim thêu mà tưởng chim thật. Đáng nói là zdic giảng thành ngữ này bằng tiếng Anh là study by the light of snow and firefly (học nhờ ánh sáng của tuyết và đom đóm).  HỌC  CHỮ 日 nhật  [rì, mì] = mặt trời; ngày. Hình mặt trời.  一日 Nhất nhật : một ngày; một hôm (một ngày trong quá khứ). Sinh nhật : ngày sinh. 大 đại  [dà] = to. Vẽ hình người d

磨杵成針（磨杵成针） [mó chǔ chéng zhēn] 磨 ma = mài, 杵 xử = chày, 成 thành = nên, 針 châm = kim. 磨杵成針 ma xử thành châm = mài cái chày thành cây kim, hay như ta thường nói mài sắt nên kim, ý cũng như câu  有志竟成 hữu chí cánh thành ( = có chí thì nên) đã học hôm trước. Thành ngữ này lấy từ một truyện tích xưa, kể rằng Lí Bạch thuở bé hay lười, bài học chưa xong thường bỏ đi chơi. Có lần gặp một bà già ngồi mài chày sắt bên đường. Hỏi, bà lão trả lời muốn mài thành cái kim. Câu nói làm Lí Bạch suy nghĩ, từ đó, chăm chỉ học tập hơn, sau trở thành nhà thơ lớn của Tàu.  HỌC CHỮ 木 mộc  [mù] = cây; gỗ. Giáp cốt văn là hình cái cây có đủ rễ, thân, cành. Thảo mộc : cây cỏ. Mộc ỷ : ghế dựa bằng gỗ. Mộc tinh : sao Mộc 广 nghiễm  [yăn] = mái nhà. Vẽ hình mái nhà. Vốn chỉ là một bộ nét, dùng kết hợp với các chữ khác để tạo chữ mới; về sau được mượn để làm giản thể cho chữ quảng  = rộng. 麻 ma  [má] = cây đay. Hình những cây đay 林 phơi dưới hiên nhà 广. 石 thạch  [shi] = đá. Vẽ hình một hòn đá nằm bên triền núi. Thạ

有志竟成 [yǒu zhì jìng chéng] 有 hữu = có; 志 chí = ý chí; 竟 cánh = rốt cuộc; 成 thành = thành công.  有志竟成 hữu chí cánh thành = có chí thì nên, cũng như người Anh nói where there's a will, there's a way. HỌC CHỮ 肉 nhục  [ròu] = thịt. Hình miếng thịt sườn (chữ tượng hình). Khi kết hợp với chữ khác để tạo chữ mới, có khi viết ⺼ .  Cốt nhục  = xương và thịt.  Kê nhục = thịt gà. Quả nhục = phần cơm (nạc) của trái cây. 有 hữu  [yǒu] = có. Hình bàn tay (viết thành 𠂇) cầm miếng thịt ⺼ (tức nhục 肉), ý là có [thịt]. Phú hữu = giàu có. Cố hữu = vốn có, có sẵn từ trước (chú ý  cố hữu  còn có nghĩa là bạn cũ, ở đây hữu = bạn, chữ Hán viết khác, đừng nhầm). 之 chi  [zhī] = của. Vốn là hình bàn chân + vạch xuất phát. Nghĩa gốc là đến. Như: Tự thiểu chi đa = từ ít đến nhiều. Thường dùng làm hư từ, có nhiều nghĩa trong đó nghĩa hay gặp là của .  A 之 B = B của A. Dân chi phụ mẫu = cha mẹ của dân.  士 sĩ  [shì] = người có học. Hình cái lưỡi búa, tượng trưng cho hình quan thời xưa, nghĩa gốc là hình

萬事起頭難   (万事起头难) . [wàn shì qǐ tóu nán]   萬 vạn = vạn; 事 sự = sự việc; 起 khởi = bắt đầu; 頭 đầu = đầu; 難 nan = khó. 萬事起頭難 vạn sự khởi đầu nan = mọi việc lúc bắt đầu làm thì khó.  Là vì chưa quen, quen rồi sẽ thấy cũng thường thôi.  HỌC CHỮ 萬 (万) vạn  [wàn] = vạn. Hình con bọ cạp, nghĩa gốc là con bọ cạp. Mượn (giả tá) chỉ số mười ngàn. Nhất vạn  一萬 một vạn. Vạn nhất  萬一 một phần vạn; khó có. Vạn cổ  萬古 muôn đời xưa, xưa lắm. 事 sự  [shì] = sự việc. Hình bàn tay cầm công cụ làm việc. 走 tẩu [zǒu] = chạy. Hình người đang chạy.  己 kỉ [jǐ] = mình. Hình sợi dây thắt nút, xưa dùng ghi nhớ công việc. Nghĩa gốc là đầu mối, sau mượn chỉ bản thân mình (hình chữ rất giống hình người ngồi co tay co chân vào mình). Tri kỉ = biết mình. Vị kỉ = chỉ vì mình.  起 khỉ  [qǐ] = dậy, bắt đầu. Cũng đọc khởi . Chữ hình thanh, gồm bộ tẩu 走 (chạy) chỉ ý + kỉ 己 (mình) chỉ âm đọc.  豆 đậu [dōu] = hạt đậu. Hình bát gỗ đựng đồ cúng. Nghĩa gốc là cái bát gỗ đựng đồ cúng.  頭 (头) đầu [tóu] = cái đầu. Chữ hình tha

Để chỉ ý một công đôi việc , ngoài hai thành ngữ đã học nhất thạch nhị điểu 一石二鳥 (一石二鸟) và nhất tiễn song điêu 一箭雙雕 (一箭双雕）tiếng Hán còn có một thành ngữ khác cũng rất quen thuộc với người Việt: nhất cử lưỡng tiện   一舉兩便（一举两便） [yī jǔ liǎng biàn] 一 nhất = 1, 舉 cử = cử động, 兩 lưỡng = hai, 便 tiện = tiện lợi. 一舉兩便 nhất cử lưỡng tiện = làm một việc mà được hai cái lợi, một công đôi việc. HỌC CHỮ 一 nhất [yī] = một.  與 dữ = trao cho; và. Hình hai bàn tay cầm một vật trao cho hai bàn tay ở dưới nhận lấy. Nghĩa gốc là trao tặng ; cũng dùng làm liên từ, có nghĩa và .  Tặng dữ  = cho, biếu. ngã dữ nhỉ  = tôi và anh; sơn dữ thủy  = núi cùng sông. 手 thủ [shǒu] = tay. Hình bàn tay. Cũng viết 扌 khi kết hợp với chữ khác để tạo chữ mới. 舉 ( 举 ) cử [jǔ] = đưa lên. Cũng viết  擧 . Gồm trên là chữ dữ 與 (cho) chỉ âm đọc, dưới là chữ thủ 扌 (hay 手 = tay ) chỉ ý (dùng tay đưa lên). 兩 lưỡng [liǎng] = hai, cặp. Cũng viết 两 . Hình cái ách trên cỗ xe song mã xưa. 人 nhân [rén] = người. Hình người đứng thẳng.

Hôm trước chúng ta đã học thành ngữ nhất thạch nhị điểu 一石二鳥 (一石二鸟) [yì shí èr niǎo] = một hòn đá [ném trúng] hai con chim, hay như chúng ta thường nói một công đôi việc . Cũng chỉ ý này, tiếng Hán còn có:  Nhất tiễn song điêu   一箭雙雕 (一箭双雕） [yī jiàn shuāng diāo]  一 nhất = một, 箭 tiễn = mũi tên, 雙 song = đôi, cặp; 雕 điêu = chim diều hâu 一箭雙雕 nhất tiễn song điêu = một mũi tên [bắn trúng] đôi chim [diều hâu].  Thành ngữ này vốn xuất xứ từ một tích truyện xưa, dùng khen một xạ thủ bắn tên rất giỏi, một mũi tên bắn trúng hai con diều hâu. Nhưng về sau thường dùng để biểu đạt ý làm một công được hai việc, nhất cữ lưỡng tiện. Còn để khen bắn giỏi thì dùng thành ngữ khác, bách phát bách trúng chẳng hạn. Chứ khen ai giỏi đến mức một mũi tên mà bắn trúng hai con chim điêu thì nghe có vẻ điêu quá chăng! HỌC CHỮ Ngoài chữ 一 nhất [y ī ] = số 1 đã học, ba chữ còn lại đều là tổ hợp của hai hay nhiều chữ đơn giản hơn, nên trước khi học mỗi chữ ấy, ta sẽ học các chữ thành phần. 竹 trúc [zhú] = tre. K

Tôi hồi trước có tự học võ vẽ ít chữ Hán, lâu quá giờ quên gần hết, nay định học lại. Trước, để trí nhớ hoạt động, đầu đỡ bị ù lì. Sau, có dịp tìm đọc lại thơ văn tiền nhân. Thế là "nhất thạch nhị điểu". Nên nhân tiện, gởi những bài đang học lên đây, trước có người cùng học cho vui; sau nữa, cũng mong được các vị đã giỏi chỉ giáo thêm. Thế cũng là "nhất thạch nhị điểu". Các bài này đều do tôi tự soạn, tham khảo từ các trang mạng. Chủ yếu là các trang hvdict.thivien.net, zdic.net, qiyuan.chaziwang.com. Học chữ Hán để đọc văn thơ đối trướng của tiền nhân, nên chủ yếu sẽ học chữ Hán phồn thể. Tuy nhiên, nguồn tài liệu chữ Hán trên mạng ngày nay đa phần sử dụng chữ Hán giản thể. Nên bên cạnh phồn thể, ta cũng sẽ học luôn giản thể (nếu có, đặt trong ngoặc). Thế cũng lại là "nhất thạch nhị điểu". Và đây sẽ là thành ngữ chúng ta sẽ học trong bài đầu tiên này. * Nhất thạch nhị điểu 一石二鳥 ( 一石二鸟 ) [yì shí èr niǎo] 一 nhất = một, 石 thạch = hòn đá, 二 nhị = hai, 鳥 điểu