du tử ngâm

遊子吟

慈母手中線，遊子身上衣。

臨行密密縫，意恐遲遲歸。

誰言寸草心，報得三春暉。

Giản thể

慈母手中线，游子身上衣。

临行密密缝，意恐迟迟归。

谁言寸草心，报得三春晖。

Bài thơ của Mạnh Giao, một nhà thơ nổi tiếng thời Đường, cùng với Giả Đảo được người đương thời đặt nick "Giao hàn Đảo sấu" (Mạnh Giao rét lạnh, Giả Đảo ốm o). Rét lạnh, ốm o vì ham đẽo chữ gọt vần đến quên ăn quên ngủ. Thế nhưng bài thơ của Giả Đảo được yêu thích nhất, bài "Tầm ẩn giả bất ngộ" học tuần trước, lại là bài ý tứ thâm trầm nhưng lời lẽ lại rất giản dị, đến mức người Việt dù không biết chữ Hán, nghe đọc (âm Hán Việt) lên cũng có thể hiểu được ý nghĩa của bài thơ. Bài này của Mạnh Giao, đối với người Việt chưa từng học chữ Hán thì có lẽ có đôi chữ nghe lạ.

Âm Hán Việt

Du tử ngâm

Từ mẫu thủ trung tuyến, Du tử thân thượng y.
Lâm hành mật mật phùng, Ý khủng trì trì quy.
Thùy ngôn thốn thảo tâm, Báo đắc tam xuân huy.

遊子吟 du tử ngâm = khúc ngâm của người du tử. Du = đi, du tử = người rời nhà đi đâu đó, và ở lại bên ngoài khá lâu. 

慈母 từ mẫu = mẹ hiền,
手中線 thủ trung tuyến = sợi chỉ trong tay.
身上衣 thân thượng y = áo mặc trên thân.

臨行 lâm hành = sắp đi. Lâm động từ có nghĩa là đi đến, như song hỉ lâm môn = hai cái vui cùng đến nhà; nhưng ở đây lâm làm phó từ, có nghĩa là sắp, như lâm biệt = sắp chia tay, lâm chung = sắp chết.
密 mật = khít, kín - như trong cẩn mật, bí mật. 密密縫 mật mật phùng = khâu cho thật chặt thật khít, ko để múi chỉ nào lỏng, sút. 

意 ý = ý. 恐 khủng = sợ,
遲 trì chậm trễ, như trong trì độn = ngu và chậm. 遲遲歸 trì trì quy = ngày trở về bị kèo dài, chậm trễ.

誰言 thùy ngôn = ai nói?
寸草心 thốn thảo tâm = tấm lòng của cây cỏ nhỏ (cao một tấc Tàu, khoảng vài cm).

報得 báo đắc = báo đền được.
三春暉 tam xuân huy = ánh sáng của ba tháng mùa xuân.
Cây cỏ nhỏ mắc nợ chi ánh sáng mùa xuân vậy? Là vì trong mấy tháng mùa đông giá rét, cây cỏ nhỏ xác xơ héo úa, đến mùa xuân trời nắng ấm mà xanh tươi trở lại. 

Sợi chỉ trên tay mẹ hiền trở thành chiếc áo trên mình con đi xa. Sắp lên đường, mẹ khâu áo cho chặt khít lại, bởi lo con sẽ trễ ngày về, ở ngoài áo sút chỉ ko ai khâu cho. Tấm lòng của mẹ thương con, như ánh nắng ấm mùa xuân với cây cỏ nhỏ, ai bảo sao mà báo đáp được đây?

Tạm dịch

Sợi chỉ tay mẹ hiền,
Tấm áo con mặc đây.
Sắp đi khâu chắc lại,
Lo con ở dài ngày.
Ai bảo lòng tấc cỏ,
Báo được nắng xuân nồng?

Một số bản dịch thơ đọc được trên trang thivien net

Khương Hữu Dụng:
Sợi chỉ trong tay mẹ
Tấm áo trên mình con
Kịp đi khâu nhặt mũi
Sợ về còn chậm chân
Ai bảo lòng tấc cỏ
Báo được ánh ba xuân ?

Lê Nguyễn Lưu
Áo ấy thân con mặc
Chỉ này tay mẹ khâu
Con đi mẹ nhíp kỹ
Mẹ sợ con về lâu....
Ai rằng lòng tấc cỏ
Đền được ánh xuân đâu!

Trần Trọng Kim
Mẹ từ sợi chỉ trong tay
Trên mình du tử áo may vội vàng
Sắp đi mũi chỉ kỹ càng
Sợ con đi đó nhỡ nhàng trễ lâu
Chút lòng tấc cỏ dễ đâu
Bóng ba xuân đáp ơn sâu cho người.

Hình thư họa: trên mạng