13. mục trung vô nhân

目中無人 (目中无人) 

 [mù zhōng wú rén] 

目 mục = mắt; 中 trung = trong; 無 vô = không; 人 nhân = người.
目中無人 mục trung vô nhân = trong mắt không người, hay như ta quen nói 目下無人 mục hạ vô nhân = dưới mắt không người, chỉ thái độ tự cao tự đại không coi ai ra gì. Đây là thái độ thông thường của những kẻ 井底之蛙 tỉnh để chi oa (ếch ngồi đáy giếng).

HỌC CHỮ

目 mục [mù] = con mắt. Tượng hình con mắt. 
Mục kích = chính mắt thấy. Mục đích = cái đích nhắm tới. Thư mục = bảng kê tên sách. Mục lục = bảng ghi các chương (tiết ..) có trong sách. Đề mục = đầu đề

中 trung [zhōng] = ở giữa, bên trong. Giáp cốt văn vẽ hình cây cờ, trồng chính giữa một cái vòng tròn, chỉ sự "ở giữa, ở trong" . Về sau lá cờ bị lược bỏ, chỉ còn cột.

Thủy trung 水中 trong nước. Tâm trung 心中 trong lòng. Trung tâm 中心 ở chính giữa.
Chuyển chú đọc trúng, thành động từ, có nghĩa là trúng, đúng. Như trúng phong = trúng gió; trúng độc = trúng độc, ngộ độc; trúng cử = thi đậu, được bầu làm đại biểu; bách phát bách trúng = trăm phát trăm trúng; ngôn trúng = nói trúng.

無 (无) vô [wú] = không. Hình người nhảy múa. Chữ giả tá, nghĩa gốc là múa. Giản thể là dạng xưa của chữ 無.
Vô tâm 無心 không để lòng dạ vào. Vô số = không đếm được, rất nhiều.

舞 vũ [wǔ] = múa. Vốn viết 無, là hình người nhảy múa, bị mượn mất (vô = không), nên thêm hình hai chân 舛 (bộ suyễn) để tạo chữ mới.

Khiêu vũ = nhảy múa; ca vũ = múa hát; dạ vũ = cuộc múa hát/nhảy đầm vào ban đêm; cổ vũ = đánh trống (cô3) + nhảy múa (vũ), khích lệ làm cho hăng hái.

人 nhân [rén] = người. Tượng hình một người đứng.

下 hạ  [xià] = dưới, phía dưới. Gạch ngang biểu thị mặt đất, đánh dấu (chỉ sự) phần dưới.

下人 người dưới, chỉ đầy tớ trong nhà. Thủ hạ 手下 tay sai. 下手 hạ thủ = bắt tay làm, ra tay; như động thủ. 天下 thiên hạ = phiếm chỉ toàn thế giới. Hạ du = vùng đất gần cửa sông. 

Cũng đọc há (chuyển chú) = đi xuống. Như há mã = xuống ngựa; há sơn = xuống núi; há kì = kéo cờ xuống (nhưng ta quen đọc là hạ cả).

上 thượng [shàng] = trên. Đánh dấu (chỉ sự) phần nằm trên mặt đất 丄

Thượng cấp = cấp trên. Thượng khách = khách quí. Thượng lộ = lên đường. Thượng thọ = sống 90t trở lên. Thượng du = vùng đất cao, gần nguồn sông.

Cũng đọc thướng (chuyển chú) = đi lên. Thướng lâu = lên lầu.

*

Chữ vô 無 (hình trên trang qiyuan.chaziwang)

---

Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) có bài thơ nhan đề Mục hạ vô nhân với mấy câu mở đầu

Chúng anh đây mục hạ vô nhân
Nghe em nhan sắc lòng xuân anh não nùng.
Dù em má phấn chỉ hồng
Dửng dừng dưng anh chẳng thèm trông làm gì.

Chúng anh đây là mấy anh xẩm. Dù em má phấn chỉ hồng thì dửng dừng dưng anh chẳng thèm trông làm gì. Nói nghe kiêu gớm. Nhưng thật ra, xẩm làm gì có mắt mà trông! 

Bài thơ từ lâu đã được các người hát xẩm diễn ca thành một bài xẩm chợ. Thời gian gần đây lại được một số nghệ sĩ sân khấu hóa. Mời mọi người nghe cho vui

Mục hạ vô nhân với Tân Nhàn và Văn Ty

https://youtu.be/XXubtiGIE2k

với Ngô Hồng Quang, Mỹ Linh và nghệ sĩ nhạc Jazz người Pháp gốc Việt Nguyên Lê

https://youtu.be/wSkcOiusEuY